معنای این سخن بازگشت نگاه مردم این کشورها از بیرون به داخل است. در داخل کشورهای در حال خیزش، مؤلفه‌های تمدنی و فرهنگی فراوانی وجود دارد: اسلام یکی از مهم‌ترین این مؤلفه‌هاست. برخی تحرکات در این کشورها حکایت از نوعی توطئه علیه اهداف قیام مردم است. مردم این کشورها به‌دنبال استقلال خود هستند درحالی‌که غرب به‌دنبال بازتولید نظام وابسته در این کشورهاست.
سفر رجب طیب اردوغان به کشورهای آفریقایی در حال خیزش در این چارچوب قابل تعریف است. اردوغان از یک سو سعی می‌کند الگوی ایرانی را که یک الگوی مستقل اسلامی است از طریق بحث رابطه ایران با سوریه کمرنگ کند و از سوی دیگر در چارچوب مأموریت غرب، الگوی لائیک را در کشورهای مصر، تونس و لیبی مطرح می‌کند.
براین اساس اردوغان می‌خواهد بگوید احزاب اسلامی می‌توانند در چارچوب لائیک فعالیت کنند و ترکیه را به‌عنوان یک الگو مطرح می‌کند. این اتفاق یک پارادوکس دارد. نظام یا ایدئولوژیک است یا غیرایدئولوژیک؛ نظام ایدئولوژیک همانند ایران براساس معیارهای ایدئولوژیک تصمیم می‌گیرد اما نظام غیرایدئولوژیک عملگرا تلقی می‌شود که براساس منافع ملی یا سایر تعاریفش از نظام فعالیت می‌کند.
اسلامگرایی در نظام لائیک غیرقابل تحقق است؛ چرا که در این نظام براساس ایدئولوژی تصمیم‌گیری نمی‌شود بلکه براساس عملگرایی و اهداف نظام عمل می‌شود. آنچه اردوغان در سفرهای اخیر خود مطرح نموده افکار عمومی مردم این کشورها را به تشویش می‌کشاند و گل‌آلود کردن آب در شرایطی محسوب می‌شود که مردم این کشورها در حال تصمیم‌گیری برای نظام خودشان هستند. سخنان اردوغان نباید مانع شفاف شدن بیداری اسلامی مردم در منطقه شود.
* کارشناس مسائل خاورمیانه
